Pieter van Afferden

Dit is Petrus Apherdianus van Afferden. Hij werd rond 1510 te Wageningen geboren als Pieter van Afferden, omdat zijn vader, Willem van Afferden oorspronkelijk afkomstig was uit het Limburgse Afferden, destijds behorende tot het Overkwartier van Gelre.

Apherdianus was humanist, opperregent van het huis der Broederen des Gemeenen Levens te Harderwijk en rector van de Latijnse school aldaar. Apherdianus publiceerde meerdere werken, waarvan voor ons golfers het belangrijkste zijn “Tyrocinium linguae Latinae” is, ofwel Latijn voor nieuwlingen. Een leerboekje Latijn volgens geheel eigen methode waarin hij alledaagse zaken beschreef opdat het leren voor zijn leerlingen wat gemakkelijker ging. Hij doceerde Grieks en Latijn in Haarlem en Amsterdam en zijn methode bleek zo gek nog niet, want zijn leerboek is nog zeer lange tijd op vele scholen in het onderwijs van Latijn gebruikt en werd zelfs in 1635 nog herdrukt.

In dit boekje is een hoofdstuk opgenomen waarin regels van het latere golfspel voor het eerst gedetailleerd worden beschreven. Daarover meer bij het Tyrocinium. Petrus Apherdianus stierf in 1580 of mogelijk iets later.

Wilt u meer over Pieter weten, lees dan ook zijn biografie hieronder:

Apherdianus, Petrus (1520-1580)

I. Biografie

Petrus Apherdianus (Pieter van Wageningen;Afferden c.1520-Amsterdam c.1580) werd geboren in Afferden bij Wageningen (Gelderland) als zoon van Willem van Afferden. 1539 werd hij als student ingeschre­ven aan de universiteit Leuven, in de faculteit der artes liberales. Na het behalen van de magistertitel keerde hij terug naar het noorden, eerst naar Amersfoort, dan naar Harderwijk. Apherdianus’ betekenis voor het Nederlandse Humanisme ligt in zijn activiteit als leraar, opvoeder en auteur van grammaticale en opvoedkundige geschriften. In 1543/44 werd hij leraar aan de Latijnse school in Harderwijk, een ambt dat hij tot 1552 bekleedde. Hij werkte onder de rectoren Jan Vos, Derk Tummerman en Hendrik Dillenburg. Hij leefde in het fraterhuis S.Gregorius en behoorde tot de Broeders van het Gemeene Leven. In 1552 werd hijzelf rector van de Latijnse school van Harderwijk. Door zijn succes kreeg hij in 1556 een uitnodiging om naar Amsterdam te komen. In 1556-1561 bekleedde hij aldaar het ambt van vice-rector, in 1562-1567 van rector aan de Latijnse school “Oude Zijde”, 1567 werd hij tot rector van de Latijnse school “Nieuwe Zijde” in dezelfde stad benoemd. In Amsterdam werd hij de opvoeder van een hele generatie staatslieden en humanisten. Tot zijn leerlingen behoorden onder meer Petrus Bicker Willemz en Cornelis Pieterz Hooft. Omdat Petrus Apherdianus trouw bleef aan het katholicisme, werd hij in 1578 ontslagen. Aangezien hij van 1565-1580 jaarlijks de schoolliederen schreef, na 1580 echter nooit meer, zou men kunnen vermoeden dat hij niet lang na 1580 is overleden.

II. Geschriften

Het oeuvre van Petrus Apherdianus staat geheel in het teken van zijn bezigheid als leraar Latijn en pedagoog. Het omvat leergangen Latijn (Tyrocinium linguae Latinae, Methodus), pedagogische geschriften (Institutio puerorum), een retorisch handboek (Loci communes), epigrammen en schoolliederen. Zijn hand­boeken werden wijd verspreid (ook in het duitse taalgebied), bezaten veel invloed en kenden een rijke drukgeschiedenis. Apherdianus richtte zich in zijn werken vooral tot schoolmeesters en leerlingen van Latijnse scholen, nauwelijks tot de geleerde lezer van de internationale respublica litterarum.

Gedurende zijn periode in Harderwijk schreef Apherdianus zijn Tyrocinium linguae Latinae (1545 voltooid), een schoolboek, gewijd aan de Latijnse nomina. Het Tyrocinium is in de eerste plaats een thematisch opgebouwd Verbarium,waarin de Latijnse nomina lexikaal en fraseologisch worden ontsloten, door middel van Nederlandse vertalingen en equivalenten. Het Tyrocinium werd in het basisonderwijs in de Latijnse grammatica gebruikt.Het bevat geen zo volledig mogelijke woordenlijst,maar een uitgekiende selectie van woorden en begrippen die passen bij de belevingswereld van de leerling. Het Tyrocinium is het meest succesvolle werk van Apherdianus (14 uitgaven van de Nederlandse, 12 van de Duitse versie). Een methodisch verwant, aan het Latijnse verbum gewijd werk vormt de in 1548 voltooide Methodus discendi formulas Latinae linguae, een werk dat eveneens succesvol bleek (4 uitgaven van de Nederlandse, 10 van de Duitse versie).

Zijn pedagogische opvattingen doet Apherdianus uit de doeken in zijn Institutio puerorum (ed. pr. 1556). De praktijk van het onderwijs, morele en religieuze vorming, sport en spel, de verzorging van het lichaam enz. komen aan de orde.Voor onderwijsdoeleinden stelde Apherdianus het retorische handboek Loci communes samen. In dit werk putte hij uit de Apophtegmata van Erasmus.