Tyrocinium linguae Latinae (1545)

Hiermee is het allemaal begonnen.

Die twijfel of het hedendaagse golf wel in Schotland is ontstaan, of elders in de wereld, of zoals de Duitse hoogleraar Heiner Gillmeister met grote stelligheid beweert: bij ons, in de Lage landen.

Een vaderlands leerboekje Latijn uit 1545, geschreven door Pieter van Afferden.

In het Tyrocinium van Pieter van Afferden is overtuigend bewijs gevonden dat het huidige golf haar oorsprong heeft in het colven met een c in “de Lage Landen”. Als onderscheid met kolven met een k of beugelen is dit spel, vrij geïnterpreteerd: het met een stok voortbewegen van een bal over een langere afstand naar een put of kuil tot de bal daar in zo min mogelijk slagen tot rust is gekomen.

Het Tyrocinium bevat namelijk een hoofdstuk over balspelen waaronder colven: ‘De Clavis Plumbatis’ ofwel De loden colf. Hierin worden, ruim 200 jaar vóór de eerste golfregels van de Royal and Ancient Club St. Andrews het licht zagen, een aantal regels beschreven, die opmerkelijke gelijkenis vertonen met het huidige golf en grotendeel nog steeds van toepassing zijn:

1.      ‘Die mist, die verliest sinen slach’ – Wie een airshot maakt verliest een slag.

2.      ‘Ick zal voor v spelen. Dat is gheen manier/ een yegelijke houde zijn behoorte’ – Voor je beurt spelen is tegen de regels, al is vanaf 1 januari 2019 bij strokeplay het ready golf ingevoerd.

3.      ‘Wijckt een weynich soo langhe als ick slae’ – Een speler mag niet worden gehinderd in zijn swing.

4.      ‘Get wt dat licht. Wy en staen v niet int licht’ – Als men wil slaan mogen anderen niet in zijn zicht staan.

5.      ‘Ghy leyt den bal. Ic weet u boeverije wel’ – Je mag de bal niet duwen bij het putten.

Bovendien wordt er heel duidelijk naar een ‘hole’ gespeeld: ‘ick en ben niet verre vanden cuyl’.

En voor velen zeer herkenbaar: ‘Ic heb wel gespeelt, maer ten wilt niet wel ghelucken’.

Vertaling overbodig!

In de vierde druk uit 1604 is het woord ‘cuyl’ zelfs vervangen door ‘put’. (zie detailbeeld 5)

De stelling van Gillmeister was zo overtuigend, dat hij erkenning kreeg in de Encyclopaedia Brittanica waar zijn conclusie is overgenomen: Holland is the home of Golf.

Pieter van Afferden voltooide zijn Tyrocinium in 1545 en de eerste druk was Keulen 1545. Van het origineel zijn voor zover bekend nog maar drie exemplaren overgebleven, alle voorzien van hun eigen stempel. Een tweede druk Antwerpen 1552 bevindt zich in de Universiteitsbibliotheken van Amsterdam en Munster en een derde druk van 1556 in de Universiteitsbibliotheek van Gent.

Van het origineel in Amsterdam is een nauwkeurige fascimile op kalfsperkament gemaakt voor het Nederlands Golfmuseum eveneens voorzien van een uniek stempel, speciaal vervaardigd voor het museum. Fascimile is een duur woord voor replica. Boek en stempel liggen in vitrine 1 in de 1e Kamer van het museum.